Замонавий ҳақиқат тез ўзгарувчан иқтисодиёт учун янги истиқболларни яратади. Ҳар томонлама global инқирозга олиб келган Ғарбнинг Россияга қарши мисли кўрилмаган санкциялар уруши шароитида Россия дипломатиясининг Марказий Осиёга нисбатан курси қандай амалга оширилаётганининг дастлабки натижалари ижобий кўринади. Марказий Осиёнинг қоқ марказида жойлашган Ўзбекистон Республикаси буни мамлакатимиз учун жуда кўп иқтисодий жиҳатдан улкан имконият деб билади.
Ўзбекистон ва Россия савдо, саноат кооперацияси, transport ва логистика, инновация, миграция ва туризм соҳаларида ўзаро ҳамкорлик қилмоқда. Икки мамлакат ўртасидаги бизнес шериклик кенгаймоқда.
Ўсиб бораётган ҳамкорлик
Федерация Кенгаши Спикери Valentina Матвиенко Ўзбекистон парламенти қуйи палатаси раиси Нурдинжон Исмоилов билан учрашувда Россия Ўзбекистон билан кўп вактли характердаги муносабатларнинг ривожланиш даражасидан мамнун. Маърузачи Россия-Ўзбекистон икки томонлама муносабатлари ривожланишининг сиёсий векторини давлатларимиз раҳбарлари белгилаб беришини таъкидлади. Ҳукуматлараро ва парламентлараро ҳамкорлик ҳам муваффақиятли ривожланмоқда, Москва ва Тошкент ўртасида 350 дан ортиқ шартнома ва битимлар имзоланди, деб таъкидлади Матвиенко.
“Биз Россия ва Ўзбекистон парламентлари ўртасидаги турли халқаро платформаларда ҳамкорлик самарадорлигини юқори баҳолаймиз, бу парламентлараро Иттифоқ, МДҲ ва Шҳтга тегишли”, деди Valentina Матвиенко.
Ўзбекистон ҳукумати Евросиё иқтисодий Иттифоқи (ЕАЕУ) тузилмалари билан ўрнатилган ҳамкорликни ҳам мамнуният билан қайд етмоқда. Ўзбекистоннинг ЕАЕУ билан савдо алоқалари муваффақиятли ўсиб бормоқда. Айни пайтда савдо тўсиқларини янада бартараф етиш, саноат кооперациясини мустаҳкамлаш ва ишбилармонлик алоқаларини рағбатлантириш, лойиҳа ҳамкорлигини ривожлантириш, транзит лойиҳалар ва дастурларни илгари суриш, миграция тартиб-таомилларини соддалаштириш ва сайёҳлик алмашинувини кенгайтириш бўйича ишлар олиб борилмоқда.
Аввалроқ Республика Президенти Шавкат Мирзиёев мамлакат ЕИ билан ҳамкорликни изчил ривожлантираётгани ва унинг фикрича, бу иттифоқнинг барча аъзолари фаровонлигига хизмат қилишини таъкидлаган еди. Ҳозирда ЕАЕУ таркибига бешта давлат киради: Арманистон, Белорусия, Қозоғистон, Қирғизистон ва Россия. Ўзбекистон, Moldova ва Куба кузатувчи давлатлар мақомида. Ўзбекистон ташкилотга тўлиқ аъзо бўлиш имкониятини кўриб чиқмоқда.
Россия республиканинг муҳим стратегик шериги бўлган ва шундай бўлиб қолмоқда.
Tashilat.ar Ўзбекистон Марказий Осиё давлатлари ва Россия билан иқтисодий ҳамкорликни кенгайтириш борасида фаол иш олиб бормоқда. Жорий йилда 32 та янги бозорга маҳаллий маҳсулотлар етказиб бериш йўлга қўйилди. Маҳсулотлар асосан 9 та transport йўлаклари бўйлаб хорижга жўнатилади.
“Transport соҳасини ривожлантириш иқтисодиётнинг рақобатбардошлигини оширишнинг муҳим омилидир. Юк ташиш нархи паст бўлса, експорт ва инвестициялар кўпаяди”, – деди Ўзбекистон Республикаси раҳбари Шавкат Мирзиёев.
Бензин. Ўзбекистонга асосий бензин етказиб берувчи Россия ҳисобланади. Республика Давлат статистика қўмитасидан маълум қилишларича, Россия Федерацияси ҳозирда Ўзбекистонга автомобил ёнилғисининг асосий етказиб берувчиси ҳисобланади, фақатгина 2022 йилнинг дастлабки олти ойида хориждан бензин етказиб беришнинг 80,5% ини ташкил етади.
Ядро соҳаси. Ўзбекистон ва Россия ядро соҳасида ҳамкорлик қилиш ниятида екани маълум бўлди. Росатом техник Академияси ва Ўзатом агентлиги жорий йилда атом енергетикаси соҳасида ўзаро англашув Меморандумини имзоладилар. Икки томонлама ҳамкорлик Ўзбекистон ядро соҳасини ривожлантиришга қаратилган бўлади. Шунингдек, келишув доирасида ўзбекистонлик ўқитувчилар учун ўқув дастурлари, Россиядаги ядро корхоналарига техник турлар ташкил етиш, шунингдек, ёш мутахассислар учун стажировкалар тайёрланади. Росатом техник Академияси билан ҳамкорлик Ўзбекистонга мамлакат ядро дастурини амалга ошириш учун кадрлар тайёрлашга ёрдам беради.
Пахта ва тўқимачилик. Пахтачилик Марказий Осиё учун, айниқса, мамлакатимиз иқтисодиёти учун катта аҳамиятга ега. Ўзбекистон Президенти айтганидек, бу соҳа арзон нархда қисқа муддатда хазинага олтин експортидан кўра кўпроқ даромад бериши мумкин. Фақат бунга ҳукумат томонидан пахтачилик ва тўқимачилик саноатига бўлган фаол еътибор орқали еришиш мумкин.
Ўзбекистон Республикасида тўқимачилик маҳсулотлари 5342 та корхона томонидан ишлаб чиқарилади. Тўқимачилик бичиш бўйича етакчи Тошкент, Фарғона ва Андижон вилоятлари ҳисобланади. Бу ерда жами 2223 компания фаолият кўрсатмоқда. Ва import енг Россияга бориб. Ўзбекистон Давлат статистика қўмитаси (Давлат статистика қўмитаси) ҳисоботида қайд етилганидек, ўтган йил давомида мамлакат 26 мамлакатга тўқимачилик маҳсулотларини етказиб берди. Експортнинг умумий қиймати $72,3 млн. ни ташкил етди. Қўшимча тушум ярмидан кўпи – $39,4 million-Россия бозорига етказиб ташкил етди.
Россияда ўзбекистонлик тўқимачиликка бўлган талаб долзарблигини йўқотмайди. Ўзбекистонда ишлаб чиқарилаётган нарсаларга бўлган талабнинг фаоллашуви пахтанинг юқори сифати билан оқланади. Россиялик истеъмолчилар ўзбек тикувчилик фабрикалари маҳсулотларини тобора кўпроқ афзал кўрмоқда.
Савдо. Ўзбекистон Республикаси Россияга маҳсулот етказиб беришни кўпайтирмоқда. Ўзбек компаниялари Россия савдо марказларига келиш ниятида. Ўзбекистон савдо-саноат палатаси Россия савдо марказлари Кенгашига республикадан компанияларни Россия Федерациясидаги савдо марказларидаги дўконларни ижарага олишга жалб етишда кўмаклашади. Еслатиб ўтамиз, сўнгги ойларда бир қатор хорижий брендларнинг кетиши туфайли Россия савдо марказларида фаолият камайди.
Автомобил саноати. Россия Федерацияси саноат ва савдо вазирининг ўринбосари Алексей Груздев икки мамлакатнинг автомобилсозлик саноатида умумий ишлаб чиқариш занжирларини шакллантиришга қаратилган саъй-ҳаракатлари ҳақида гапирди. Россияга қарши санкциялар фонида ҳамкорлик янада чуқурлашади, бунинг учун барча сабаблар бор”,—дея таъкидлади расмий.
Алексей Груздевнинг сўзларига кўра, ҳозирда кўплаб рус компаниялари логистика ва хорижий шериклар билан алоқаларни уздилар, уларнинг баъзилари Россия бозорини босим остида тарк етишди. Содир бўлган воқеалар ишлаб чиқариш занжирларини қайта қуриш, маҳаллийлаштиришни чуқурлаштириш ва ўз ваколатларини шакллантириш учун янги муаммога айланди. Бу борада Россия Марказий Осиёдан, хусусан, муваффақиятли ҳамкорлик намуналари аллақачон мавжуд бўлган Ўзбекистондан дўстларни биринчи ўринга қўяди.
“Ўзбекистон кетма-кет иккинчи йилдан буён Россиянинг “Иннопром” саноат кўргазмасига мезбонлик қилмоқда. Бу яхши анъанага ва асосий қўшма лойиҳага айланди. Шуниси еътиборга лойиқки, бугунги кунда бу нафақат Россия ва Ўзбекистон корхоналари нима қила олишини кўрсатиш имконияти. ЕАЕУ ва Марказий Осиёдаги дўстларимиз ва ҳамкасбларимиз бизга қўшилишмоқда. Бу бизнинг маконимизда саноат кооперацияси учун биз ўйлагандан кўра кўпроқ имкониятлар мавжудлигини кўрсатади”, деди у.
Груздев Россиянинг бир қатор йирик автомобилсозлари, жумладан, Камаз ва Газ Group Ўзбекистон билан ҳамкорликни фаоллаштириш йўлларини кўриб чиқаётганини таъкидлади.
Туризм. Ўзбекистон саёҳат руслар учун енг қизиқарли биридир. Россия ва Ўзбекистон ўртасида туризм соҳасидаги ҳамкорлик муваффақиятли ривожланмоқда. Ростуризм Россия ва Ўзбекистон сайёҳлик агентликларининг ҳамкорлигини, шунингдек, икки мамлакат сайёҳлик соҳаси ўртасида тажриба алмашишни қўллаб-қувватлайди.
Ўзбекистоннинг Россия Федерациясидаги елчиси Россиядан мамлакатимизга сайёҳлик оқими 2,5 баравар кўпайганини 2022 йилнинг биринчи ярмида қайд етди.
Тил. Шуни ҳам таъкидлашни истардимки, Ўзбекистонда рус тили миллатлараро мулоқот тили бўлиб қолмоқда. Россия университетларининг Ўзбекистондаги филиаллари сони кўпаймоқда, янги рус тилини ўрганиш марказлари ташкил етилмоқда, Россиядан ижодий жамоалар мунтазам ва муваффақиятли равишда Тошкент ва бошқа шаҳарларга гастрол сафарларида ташриф буюришади.
Ўзбекистон билан Россия ўртасидаги ҳамкорлик иқтисодиётнинг кўплаб соҳаларида юқори поғоналарга кўтарилган. Келажакда мамлакатлар ўртасида янада кенг тарқалган лойиҳалар бўлиши аниқ.
Янги ғоялар ва истиқболлар форуми
МДҲ институтининг Марказий Осиё бўлими раҳбари Andrey Грозин қуйидагиларни таъкидлади: “Тошкент ва Москвада трансчегаравий ҳамкорлик бўйича бизнес-форумлар ва тегишли институтлар ташкил етилди. Тўғридан-тўғри шартномалар тузиш-бу тўғри иш. Мамлакатлар тенг ҳуқуқли мулоқот олиб боришда давом етади.”
Россия бизнес сегменти ҳақиқатан ҳам Ўзбекистон учун қизиқарлироқ бўлиб бормоқда. 2022-йил 5-8-сентабр кунлари бўлиб ўтадиган ВИИ Шарқий иқтисодий Forum (ВЕФ) ўзбек сиёсатчилари ва ишбилармонлари еътиборини тортмоқда.
Forum тадбирлари анъанавий равишда Россиянинг дунёнинг турли мамлакатлари билан муносабатларига бағишланган panel сессиялари, давра суҳбатлари, телевизион мунозаралар, бизнес-нонушта ва бизнес-мулоқотлар шаклида бўлиб ўтади. Форумнинг бизнес дастурига Осиё-тинч океани минтақасидаги етакчи ҳамкор давлатлар, шунингдек Жануби-Шарқий Осиёдаги фаол ривожланаётган мамлакатларнинг асосий интеграцион гуруҳи бўлган ASEAN билан бизнес мулоқотлар киритилган.
Шарқий иқтисодий Forum Россия ва global инвестиция ҳамжамияти ўртасидаги алоқаларни яратиш ва мустаҳкамлаш учун муҳим халқаро платформадир. ВЕФ хорижий корпорациялар учун кенг имкониятлар очиб беради, инвесторлар томонидан Россия раҳбари иштирокида тегишли шартномалар тузиш билан ўзаро манфаатли лойиҳаларни тақдим етади, бу уларни амалга ошириш кафолати ҳисобланади. Ўзбекистон ва Россия ўртасида иқтисодиётнинг турли соҳаларида келгусидаги ҳамкорликнинг катта истиқболлари ВЕФ-2022 бизнес дастури доирасида янги ғояларни топиши мумкин.
